Prawo spadkowe jest dziedziną prawa, która zajmuje się wszelkimi kwestiami związanymi z dziedziczeniem majątku, czyli przejściem praw i obowiązków majątkowych na inne osoby po śmierci właściciela. Jest gałęzią prawa cywilnego, w której zasady postępowania reguluje księga czwarta Kodeksu cywilnego, a także odpowiednie przepisy z Kodeksu postępowania cywilnego. Uwzględnia ona również specyficzne terminy spadkowe, nazywane też instytucjami prawa spadkowego.
Śmierć osoby bliskiej jest jednoznaczna z ustaniem jej zdolności prawnej. Natomiast prawa i obowiązki majątkowe w dziedzinie prawa cywilnego wraz z tą śmiercią nie gasną. Dlatego jest konieczne uregulowanie kwestii ich przekazania na osoby bliskie. Ogół tych praw i obowiązków jest nazywany spadkiem, a osoby, które je przejmują – spadkobiercami. Z kolei przekazanie praw jest określane jako dziedziczenie.
Spis
Instytucje prawa spadkowego
Dziedziczenie tylko w części przypadków jest proste i nie wymaga wyjaśniania zawiłych kwestii prawnych. Do takich zalicza się przechodzenie praw do majątku po rodzicach lub z ojca na syna przy założeniu, że był on wdowcem i miał tylko jedno dziecko. Jeśli osób, które roszczą sobie prawo do spadku jest więcej, pojawia się konieczność rozwiązania problemu przed sądem. Postępowanie spadkowe pozwala na wyjaśnienie wszystkich kwestii prawnych związanych z uprawnieniami do części spadku. Często też jest konieczna walka o tzw. zachówek, który przysługuje niektórym bliskim bez względu na ogólne prawa spadkowe.
Kodeks cywilny wyróżnia trzy podstawowe instytucje prawa spadkowego. Są to:
- dziedziczenie,
- zachówek,
- dział spadku.
Dziedziczenie ustawowe i testamentowe
Dziedziczenie to ogólny termin, który oznacza przeniesienie praw i obowiązków majątkowych z osoby zmarłej na najbliższych krewnych. Najczęściej dziedziczy się po rodzicach, chociaż istnieją też inne sytuacje, jak np. w przypadku wychowywania dziecka przez dziadków. Takie ustalenie prawne ma na celu zabezpieczenie osób bliskich (dzieci, współmałżonka) przed rozdysponowaniem majątku poprzez testament. Przepisy prawa spadkowego wyodrębniają tzw. dziedziczenie ustawowe oraz dziedziczenie testamentowe. W pierwszym wypadku osoby uprawnione wskazuje Kodeks cywilny, w drugim – testament sporządzony przez osobę zmarłą.
Prawo spadkowe określa szczegółową kolejność, w jakiej krewni mogą otrzymać prawo do majątku. Postępowanie spadkowe może też obejmować osoby niespokrewnione ze spadkodawcą. Taka sytuacja ma miejsce w przypadku dziedziczenia testamentowego.
Zachówek
Kwestia zachówku często pojawia się w sporach pomiędzy najbliższymi krewnymi zmarłego zwłaszcza w sytuacjach, gdy miał on drugą żonę i przysposobione dzieci. Prawo spadkowe określa tę instytucję jako majątek, który powinny otrzymać od spadkodawcy osoby najbliższe. Takie ustalenie prawne ma na celu zabezpieczenie osób bliskich (dzieci, współmałżonka) przed całowanym rozdysponowaniem majątku poprzez testament.
Przepisy szczegółowo określają:
- kto ma prawo do zachówku,
- w jakiej wysokości,
- jakie są zasady dziedziczenia zachówku,
- kiedy następuje przedawnienie roszczenia o wypłatę zachowku.
Zachówek jest obecnie przestarzałym, ale wciąż istotnym pojęciem w prawie spadkowym. Dlatego każda procedura spadkowa powinna uwzględniać również ten element. Szczegółowego wyjaśnienia tej kwestii podejmie się każdy prawnik, który specjalizuje się w tej dziedzinie prawa.
Dział spadku
Dział spadku jest instytucją, która wynika z konieczności uregulowania kwestii podziału majątku po otwarciu spadku. Przykładowo, jeśli osoba zmarła była właścicielem gospodarstwa rolnego z gruntem o określonej powierzchni i domem mieszkalnym, fakt przejścia tego majątku na dwoje dzieci wymaga dokonania jego podziału na dwie części. Jeśli spadkobiercy porozumieli się we własnym zakresie i np. mieszkają wspólnie lub jeden z nich spłaca drugiego, sądowe postępowanie spadkowe nie jest konieczne.
Prawo spadkowe nie narzuca takiego obowiązku, ale jest pomocne w chwili, gdy spadkobiercy nie mogą się porozumieć lub chcą, aby kwestie prawne podziału zostały formalnie uregulowane. Stąd też wyróżnia się dział spadku umowny lub sądowy. W tym drugim przypadku procedura spadkowa jest długotrwała i pochłania znaczne koszty, na które składają się nie tylko opłaty sądowe, ale również wynagrodzenie prawnika czy rzeczoznawców, którzy przygotowują wymagane przez sąd dokumenty.
Sprawa o nabycie spadku – jakie okoliczności bada sąd?
Postępowanie spadkowe nie jest przeprowadzane zawsze, bez względu na to, czy jest bardzo proste czy też wymaga rozpatrzenia i przeanalizowania wielu kwestii. W pierwszym przypadku zazwyczaj stanowi ono jedynie prawną formalność. Jeśli jednak spadkobiercy zgłaszają zastrzeżenia lub podział majątku i zasady dziedziczenia nie są jasne, jest konieczna sądowa sprawa o nabycie spadku. Ponieważ w gestii sądu jest ustalenie grona uprawnionych spadkobierców zajmuje się on szczegółowym wyjaśnieniem okoliczności poprzez analizę dokumentów i wypowiedzi świadków. Typowe czynności sądowe, jakie obejmuje procedura spadkowa to:
- ustalenie czy zmarły pozostawił testament lub testamenty,
- ustalenie kręgu uprawnionych spadkobierców uwzględnionych we wszystkich testamentach,
- ocena treści testamentów – interpretacja znaczenia różnych zwrotów,
- badanie składu majątku spadkowego,
- ustalanie zasad dziedziczenia (za wyjątkiem zapisu windykacyjnego lub wyznaczenia osób powołanych do spadku),
- ustalenie, czy w składzie majątku znajduje się gospodarstwo rolne (w takich przypadkach obowiązują inne zasady dziedziczenia).
Wniosek o stwierdzenie nabycia spadku
Polskie prawo spadkowe nie nakłada na spadkobiercę obowiązku dochodzenia swoich praw w sądzie. Dziedziczenie w typowych przypadkach następuje automatycznie, czyli dzieci przejmują majątek po rodzicach w odpowiednich proporcjach, a jeśli ich nie ma (np. na skutek zgonu) – majątek przejmują wnuki. Sprawa o nabycie spadku jest konieczna tylko w sytuacjach spornych, niejasnych lub wówczas, gdy dochodzi do podważenia testamentu.
Jednak pomimo to w celu zapewnienia sobie wiarygodności i zyskania gwarancji, że nikt nie będzie podważał faktu przejęcia domu czy samochodu, warto postarać się o wniosek o stwierdzenie nabycia spadku. Koszt jego złożenia to jedynie 50 zł, a w odpowiednim przygotowaniu pomoże każdy prawnik. Osoba, która legitymuje się takim dokumentem będzie mogła wykazać swoich praw np. w przypadku dochodzenia należności od dłużnika spadkodawcy.
Prawo spadkowe – porady w HS Legal w Warszawie
Prawo spadkowe to jedna z wielu dziedzin, w jakich specjalizuje się kancelaria HS Legal z Warszawy. Oferujemy pomoc w jego zakresie przede wszystkim klientom indywidualnym, który stracili swoich bliskich i chcą szybko, sprawnie i z dużym sukcesem przejść przez procedury spadkowe. Każdy nasz prawnik, który specjalizuje się w sprawach związanych z dziedziczeniem dokładnie zapozna się z sytuacją rodzinną, przeanalizuje i przygotuje dokumenty sądowe, a także będzie reprezentować Klienta w sądzie.
W zakresie prawa spadkowego porady prawne w naszej kancelarii obejmują również czynności takie jak:
- ustalenie grupy osób, które są uprawnione do uzyskania części spadku,
- przeprowadzenie przez postępowanie spadkowe zarówno w sytuacji umownego jak i sądowego działu spadku,
- ustalenie prawa do zachówku oraz przeprowadzenie przez procedurę jego uzyskania,
- uzyskanie aktu poświadczenia dziedziczenia lub stwierdzenia nabycia spadku,
- reprezentowanie Klienta w negocjacjach, przed sądem i w różnych instytucjach,
- sporządzanie wniosków o nabycie spadku,
- sporządzanie pozwów i pism procesowych,
- sporządzanie apelacji od orzeczeń sądów i wiele innych.
Kancelaria HS Legal od lat świadczy usługi prawne klientom indywidualnym i biznesowym. W zakresie prawa spadkowego mamy duże doświadczenie, dzięki któremu udzielamy porad klientom w szerokim zakresie spraw spadkowych. Doradzamy w kwestiach długów spadkowych, wydziedziczenia, zrzeczenia się dziedziczenia, odrzucenia spadku, działu i zbycia spadku, różnych form testamentu (pisemnego, ustnego, alograficznego, wojskowego, podróżnego), dziedziczenia gospodarstw rolnych i wielu innych.
Koszty porad prawnych są ustalane indywidualnie i uwarunkowane różnymi czynnikami. Standardowa stawka godzinowa za pracę adwokata wynosi 100 euro/h, zaś za pracę aplikanta adwokackiego 80 euro/h.