Od czerwca 2018 r. w obiegu prawnym funkcjonuje uchwała Sądu Najwyższego stwierdzająca, że nabycie przez przedsiębiorstwo państwowe (poprzednika obecnego zakładu energetycznego) na podstawie ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o zmianie ustawy o przedsiębiorstwach państwowych (Dz.U. z 1991 r. Nr 2, poz. 6)własności urządzeń przesyłowych posadowionych na nieruchomościach należących do Skarbu Państwa nie powoduje automatycznego uzyskania przez to przedsiębiorstwo (z mocy prawa) służebności gruntowej o treści odpowiadającej służebności przesyłu obciążającej te nieruchomości.
W uchwale wydanej przez 7 sędziów SN w sprawie o sygn. III CZP 50/17 przez Sąd Najwyższy uznał, że nie ma wyraźnego przepisu, na mocy którego dochodziłoby do ustanowienia służebności gruntowej z mocy prawa, a więc nadal podstawowym sposobem powstania służebności jest:
- umowa między właścicielem działki a przedsiębiorstwem
- albo orzeczenie sądowe.
Wyjątkiem od tej zasady jest nabycie prawa przez zasiedzenie, po spełnieniu określonych warunków.
W tej samej uchwale Sąd odmówił udzielenia odpowiedzi na drugie pytanie dotyczące wskazania od kiedy biegnie termin zasiedzenia nieruchomości przez przedsiębiorstwo państwowe, stwierdzając, że ustalenie czy przedsiębiorstwo państwowe rozpoczęło posiadanie służebności w dobrej czy złej wierze oraz od kiedy biegnie termin zasiedzenia tego prawa wymaga oceny okoliczności faktycznych konkretnego przypadku, a zatem niezbędne jest postępowanie dowodowe w tym zakresie.
Nie mniej uchwała ponownie otworzyła właścicielom gruntów drzwi do dochodzenia wynagrodzenia za bezumowne korzystanie ze służebności przesyłu przez takie przedsiębiorstwa, a także do żądania zawarcia stosownych umów na przyszłość.
Spis
Kto może ubiegać się o wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z gruntu przez przedsiębiorstwo państwowe?
O wynagrodzenie może ubiegać się właściciel działki, na której posadowione są urządzenia przeznaczone do służebności przesyłu. Do urządzeń przesyłowych zaliczamy przewody lub urządzenia:
- wodociągowe,
- kanalizacyjne,
- ciepłownicze,
- elektryczne,
- gazowe,
- telekomunikacyjne.
Warunkiem ubiegania się o wynagrodzenie jest bezumowne korzystanie z tych urządzeń posadowionych na naszym gruncie przez przedsiębiorstwo. Z bezumownym korzystaniem mamy do czynienia wtedy, gdy nieruchomość nie została obciążona służebnością przesyłu.
Jak sprawdzić czy została ustanowiona służebność przesyłu?
Ważny jest wpis służebności w dziale III księdze wieczystej. Jeżeli takiego nie odnotowano należałoby zwrócić się do przedsiębiorstwa energetycznego z zapytaniem czy przedsiębiorstwo jest w posiadaniu dokumentu, na podstawie którego doszło do zajęcia nieruchomości. Takim dokumentem może być np. decyzja administracyjna lub nasza zgoda, która jest wymagana od 1985 r.
Brak takiego wpisu w dziale III KW oraz w/w dokumentów oznacza, że co do zasady wynagrodzenie będzie się należało.
Co zrobić, aby uzyskać wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z służebności przesyłu?
Aby uzyskać wynagrodzenie niezbędne jest zawarcie stosownej umowy z przedsiębiorstwem, a w przypadku braku woli zawarcia takiej umowy – wytoczenie powództwa o zasądzenie wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości w zakresie odpowiadającym treści tej służebności.
Przeciwko komu należy wytoczyć powództwo?
Powództwo należy wytoczyć przeciwko przedsiębiorstwu, będącemu obecnym właścicielem urządzeń (np. linii energetycznych).
Za jaki okres mogę otrzymać wynagrodzenie?
Występując powództwem możesz liczyć na uzyskanie wynagrodzenia za okres ostatnich 10 lat, ze względu na fakt, że co do pozostałego okresu pozwany może podnieść zarzut przedawnienia, a Sąd, co do zasady – jeżeli nie narusza to np. zasady wyrażonej w art. 5 kc – powinien zarzut ten uwzględnić. Jeśli to przedsiębiorca jest właścicielem gruntu ma on szanse otrzymać wynagrodzenie za 3 ostatnie lata.
W jakiej wysokości mam szanse otrzymać wynagrodzenie?
Na wielkość wynagrodzenia wpływ ma kilka czynników:
- cena gruntu za metr kwadratowy,
- charakter działki – rolny czy budowlany,
- usytuowanie urządzeń – fakt czy zakłócają estetykę i utrudniają korzystanie z działki,
- rodzaj i klasa gruntu,
- spadek wartości działki spowodowane posadowieniem urządzeń przesyłowych.
Zasądzone wynagrodzenia powinno być równe wysokości ceny rynkowej najmu (dzierżawy) gruntu o takiej powierzchni jak zajęta przez przedsiębiorstwo przesyłowe. Na wielkość wynagrodzenia wpływa zatem nie wielkość działki, a pas wyłączony z użytkowania i gospodarowania.
Jak to obliczyć?
W przypadku linii energetycznych obszar wyłączony z użytkowania i gospodarowania zależy od wielkości i napięcia linii znajdującej się na naszej nieruchomości. Im większe napięcie, tym większy wydzielany pas. Dokładną wielkość napięcia linii znajdziemy w planie zagospodarowania przestrzennego, z którym możemy zapoznać się w Urzędzie Gminy.
W większości przypadków zakłada się, że linie o napięciu 15-30 kW to pas 3-4 metrów. Linie 110 kW i większe to obszar między 9, a 15 metrów. Otrzymaną szerokość pasa mnożymy przez długość przebiegania linii energetycznych. Uwzględniamy również drogę dojazdową do pasa energetycznego np. w przypadku naprawy awarii. Szerokość dojazdu zawsze wynosi 2,5 metra. Łączna suma obszaru drogi dojazdowej i wyłączonego terenu z użytkowania wpływa na wielkość wynagrodzenia.
Czy wytoczenie powództwa o wynagrodzenie za korzystanie z rzeczy przerywa bieg terminu zasiedzenia służebności?
Z innej uchwały 7 sędziów SN wynika niestety, że wytoczenie przez właściciela nieruchomości przeciwko posiadaczowi służebności przesyłu, a przed dniem 3 sierpnia 2008 r. przeciwko posiadaczowi służebności gruntowej odpowiadającej treścią służebności przesyłu, powództwa o zasądzenie wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości w zakresie odpowiadającym treści tej służebności, nie przerywa biegu jej zasiedzenia.
Czy warto zawrzeć ugodę?
Postępowanie przed Sądem zajmuje zawsze więcej czasu, niż uzyskanie zadowalającego rezultatu w postępowaniu przedsądowym, prowadzonym w drodze negocjacji. Dlatego też zawsze sugeruję moim Klientom próbę dojścia do porozumienia w formie ugody przed skierowaniem sprawy na drogę sądową.
Jeżeli otrzymałeś pismo z zakładu przesyłowego z propozycją umowy z określoną w nim ceną jednorazowego odszkodowania możesz negocjować jego wysokość. Pamiętaj, że poza odszkodowaniem za bezumowne korzystanie z służebności przesyłu konieczne jest uregulowanie tej kwestii na przyszłość i ustalenie należności z tytułu odpłatnej służebności przesyłu (w ujęciu miesięcznym, kwartalnym lub rocznym).
Zgodnie z treścią przepisu art. 3052 § 1 kodeksu cywilnego „Jeżeli właściciel nieruchomości odmawia zawarcia umowy o ustanowienie służebności przesyłu, a jest ona konieczna dla właściwego korzystania z urządzeń, o których mowa w art. 49 § 1, przedsiębiorca może żądać jej ustanowienia za odpowiednim wynagrodzeniem”.
Karta przetargowa
Właściciel nieruchomości może ubiegać się także o przebudowę infrastruktury znajdującej się ponad gruntem. W przypadku wystąpienia z takim żądaniem dystrybutor powinien zainstalować wszystkie linie i kable pod ziemią, co jest dodatkowym kosztem.